⛰️ YÜZEY ŞEKİLLERİ
Çanakkale genellikle orta yükseklikte dağlar ve platolarla kaplıdır. En yüksek noktasını meydana getiren Kaz Dağı’nın yüksekliği 1.767 m’dir.
İldeki diğer yükseltiler ve dağlar şunlardır: Koca Katran Dağları (1.030 m), Sazak (1.184 m), Kalburcu (1.236 m), Arpatarla (1.307 m), Kırlangıç (1.339 m), Kocaeğrek (1.371 m), Kaya (1.383 m), Eğrimermer (1.398 m), Kalafat (1.417 m) tepeleri, Gürgen Dağı (1.425 m) ve Susuztepe (1.507 m).
Gelibolu Yarımadası’nın kuzey ve kuzeydoğusunda Tekir Dağları uzanır. Yarımada’nın en önemli tepeleri Karaburun Tepesi (423 m), Kömür Tepesi, Yassıtepe, Üveyik Tepesi, Topların Tepe, Kocaçimen Tepesi’dir.
Çanakkale’de büyük vadilere rastlanır. Vadiler Kaz Dağı’ndan çıkan akarsuların ovalara kavuşuncaya kadar izledikleri yataklarda bulunur.
Önemli düzlükler ilin güneyinde Eski Menderes Vadisi boyunca sıralanmış olan vadilerdir. Ayrıca Kocabaş Çayı’nın Çan Ovası’na gidinceye kadar izlediği yoldaki vadi de sayılabilir. Yaylalar ilin genel yüzölçümünün % 2’sini kaplar. İl topraklarının % 15’ini ovalar kaplar. Genellikle akarsu ağızlarında ve geniş tabanlı vadilerde görülür. Başlıcaları Agonya, Bayramiç, Kumkale, Karabiga, Biga, Kavak, Yalova, Kilye ve Pirsen ovalarıdır.
💧 AKARSULAR VE GÖLLER
Çanakkale’nin başlıca akarsuları Kocabaş Çayı, Eski Menderes ve Kocaçay ya da Sarıçay’dır. Bunların en önemlisi Kocabaş Çayı’dır. Uzunluğu 80 km’dir. Bu çay, güney-kuzey doğrultusunda akar ve Karabiga’nın doğusundan denize dökülür.
İlin öbür akarsuları Çanakkale Boğazı’na dökülür. Bunlar arasında en uzun olanı Eski Menderes’tir (110 km). Doğu-batı doğrultusunda akarak Bayramiç ve Ezine ovalarını geçtikten sonra Kumkale yakınlarından Çanakkale Boğazı’na dökülür.
Bunların dışında Tuzla Çayı 52 km, Kocaçay 40 km, Hızlı Çayı 12 km, Bayram Deresi 40 km, Burgaz Çayı 20 km, Kavak Çayı 50 km’dir.
İlde, Gelibolu Yarımadası’nda yazın kuruyan Tuzla Gölü ve Biga Yarımadası’ndaki Ece (Emir) Gölü’nden başka bir göl yoktur. Ayrıca toplam sulama alanı 61.682 hektarı bulacak olan 9 baraj yapım projesi vardır. Atikhisar Barajı ve Uzun Hızırlı Göleti şu anda mevcuttur.
🌥️ İKLİM
Çanakkale ilinde Akdeniz iklimi görülür. Kışlar ılık, yazlar sıcak geçer. Yağışlar kış aylarında olur. Yıllık yağış ortalaması 629,1 mm’dir. Kuzey rüzgârları ve soğuklarının Balkanlar üzerinden gelmesi yılın büyük bir bölümünün rüzgârlı olmasına sebep olur.
🌳 BİTKİ ÖRTÜSÜ
Çanakkale’de Akdeniz ikliminin egemen oluşu nedeniyle ormanlar il topraklarının % 54’ünü kaplar.
İldeki ormanların % 39,1’i normal koru, % 17,1’i bozuk koru, % 10,5’i normal baltalık, % 33,3’ü bozuk baltalıktır. Makiler kıyıdan 40 km kadar içeride ve yaklaşık 600 metre yüksekliklerde bulunur. Ormanlarda genellikle iğne yapraklı ağaçlar, meşe, ahlat, çınar, yaban eriği, kestane, kayın, incir ağaçları vardır.
💰 EKONOMİ
TARIM VE HAYVANCILIK
Tarıma elverişsiz alan toplamının, il topraklarının % 3’ünü oluşturması bu ilimizin topraklarının her yerinde tarım yapılabilir hükmünü doğurur.
İlde başlıca ürünlerin üretim miktarı şöyledir (1977-79 ortalaması, ton olarak):
- Buğday (264.745)
- Arpa (22.375)
- Yulaf (24.627)
- Çavdar (11.876)
- Bakla (15.848)
- Fasulye (3.382)
- Nohut (1.887)
- Tütün (1.884)
- Ayçiçeği (22.674)
1979 yılında Çanakkale’de sebze üretimi de şöyleydi (ton olarak): Lahana (8.835), pırasa (9.463), ıspanak (2.468), domates (241.750), karpuz (57.580), kavun (30.800).
Ayrıca armut, elma, şeftali, kiraz, zeytin yetiştirilir.
İldeki hayvancılık yeterince önem kazanamamıştır. Yetiştirilen hayvan çeşitleri sığır, koyun, keçi, kümes hayvanlarıdır. Sığır çeşidi olarak Montofon, Holstein ırkları vardır. Et ve süt üretimi yüksek olan bu türlerin sayısı gittikçe artmaktadır. Her ne kadar istatistiklere bakıldığı zaman ilde sığır sayısında gerileme görülürse de yukarıda adı sayılan ırklar sayesinde et ve süt açığı olmamaktadır. İldeki sığır sayısı 1979’da 129.000 dolayında idi.
Küçükbaş hayvanlardan koyun ve keçi üretimi, sığır üretiminden sayı olarak fazladır. 1979 yılında koyun sayısı 570.000, kıl keçisi sayısı ise aynı yıl 287.000 dolayında idi.
İlde tavukçuluk da yapılmakta, ancak gittikçe gerilemektedir. Arıcılığa önem verilir. 1970 yılında ilde 40.000’in üzerinde arı kovanı bulunduğu tespit edilmiştir.
SANAYİ VE MADENCİLİK
Çalışan nüfusun yaklaşık % 3,9’unun (7.557 kişi) sanayi kesiminde çalıştığı saptanmıştır (1975).
El sanatlarından çanak-çömleğin yüzyıllar öncesine varan bir geçmişi vardır. İçki ve gıda sanayii alanlarında önemli gelişmeler göstermiştir. Şarap yapımı, konservecilik, çimento, deri ürünleri, seramik sanayii dallarındaki ürünler, Çanakkale ilinin sanayi ürünlerini oluşturur.
Madencilik il ekonomisinde önemli bir yer tutmaz. En çok linyit çıkarılır. Ayrıca kil, kaolin, kuvarsit, kalsit, kurşun gibi madenler ve çimento hammaddeleri vardır.
📜 TARİH
Çanakkale M.Ö. 6. yüzyılda İranlılar’ın eline geçti. M.Ö. 4. yüzyılda Büyük İskender bütün Anadolu ile birlikte Çanakkale’yi de İranlılar’dan aldı. İskender’in mirasına konan Bergama ve Pontus kralları aralarında savaştılar, bölgeyi Romalılar ele geçirdi. 1354 yılında Osmanlı Şehzadesi Süleyman Paşa bu bölgeyi Osmanlı Devleti’ne kattı. Bu tarihten sonra Osmanlı Türkleri Çanakkale Boğazı’na egemen oldular.
Eski çağlardan beri birçok savaşa tanık olan kent ve Çanakkale Boğazı, Birinci Dünya Savaşı’nın kan ve barut dolu günlerini, en sevgili evlatlarının yüz binler hâlinde bağrında şehit oluşunu, ama bir karışını vermeyerek bir kahramanlıklar yaratılışını da gördü. Çanakkale Savaşları Türk ulusunun kahramanlığını ve vatan sevgisini kanıtlayan bir savaştır. İtilaf Devletleri’nin bütün deniz güçlerini bir araya getirerek Çanakkale’de başlattıkları savaş, Türk ordusunun kesin zaferi ile sonuçlanmış, vatan kanla sulanmış ama düşmana verilmemiştir.
1915’in Şubat’ında 75.000 kişi ve dünyanın en güçlü savaş gemileri ile Çanakkale’ye gelen düşmanlar, gücünü 7 ay sonra 500.000 askere çıkardığı halde bir tek müstahkem mevzii elde edemeden, şanlı ordumuza yenilerek, en büyük savaş gemilerini boğazın derinliklerinde bırakarak gittiler. Çanakkale Savaşları, «Çanakkale geçilmez» sloganını yaratarak bitti.
🏝️ TURİZM
Eski çağlardan, Homeros’un İlyada‘sına ve günümüze kadar çeşitli tarihî olaylara, büyük savaşlara tanık olan bu ilimiz bir tarih ve turizm merkezidir.
Çanakkale’deki Truva Harabeleri, dünyanın en ünlü müzeleri arasındadır. Şehre uzaklığı 34 km’dir. Yüzyıllarca toprak altında kalan Truva, 19. yüzyılda Arkeolog Heinrich Schliemann tarafından yapılan kazılar sonunda meydana çıkarıldı. Harabelerin bulunduğu ova tümülüslerle doludur. Beşiktepe, Yenişehir ve Çobantepe’de bazı kalıntılara rastlanmıştır. Ispartalılar’la Truvalılar arasında 10 yıl süren savaşlar sonunda, Ispartalılar tahta atı savaş hilesi olarak kullanmışlar ve Truvalılar’ı yenmişlerdir. Tahta atın temsilî bir örneği günümüzde Çanakkale Parkı’nda görülebilir.
Ülkemizde 1963 yılında Truva Şenlikleri düzenlenmiştir. İntepe Çamlığı, Çardak, Kemer, Karabiga plajları ünlüdür. İmroz ve Bozcaada yaz aylarında iç ve dış turizme açıktır.
İmroz, Çanakkale’ye 32 deniz mili uzaklıkta 5 köyü olan bir ilçedir. Yılın belirli günlerinde panayırlar düzenlenir. Yaz aylarında yerli ve yabancı turizme hizmet eder.
Bozcaada’da Çanakkale Savaşları anısına dikilen Mehmetçik Anıtı, İngiliz, Fransız ve Anzak mezarlıkları turistlerin ilgisini çeker. Halkı bağcılık ve şarapçılıkla geçinir. Dünya çapında ünlü şaraplar yapılır.
Çanakkale şehitlerinin hatırasına dikilen Çanakkale Mehmetçik Anıtı, Çanakkale’de Morto Koyu girişindeki, Hisarlık Tepe üzerinde yükselir. Yapımı 6,5 yıl süren anıt 21 Ağustos 1960 yılında açılmıştır. Dört sütundan meydana gelen anıtın yüksekliği 41,70 m’dir. Alt katında Çanakkale Savaşları ile ilgili bir müze vardır.
Çanakkale’nin iki kesimini birbirinden ayıran Çanakkale Boğazı’nın boyu 62 km’dir. Kuzeydoğu-güneybatı yönünde uzanır. İstanbul Boğazı gibi iki akıntı vardır.
💃 FOLKLOR
Çanakkale ilinin folkloru oldukça zengindir. Geleneksel kıyafet erkeklerde poşu, camadan, mandalas denen şalvar; kadınlarda topdon, libade denen cepken ve gümüş kuşaktır. İlde oynanan başlıca halk oyunları kaba güvende, süzmen, çeyizaltı ve şama’dır. «Evreşe Yolları» ve «Çemberimde Gül Oya» türküleri ünlüdür.