Cajamarca

🏰 Cajamarca: İnka İmparatorluğu’nun Düğüm Noktası ve Atahualpa’nın Sonu

Cajamarca, Peru’nun kuzey dağlık bölgesinde (Sierra) yer alan tarihi bir şehirdir. Coğrafi ve ekonomik önemi olsa da, şehrin dünya tarihindeki esas yeri, 16 Kasım 1532’de İspanyol fatih Francisco Pizarro’nun İnka İmparatoru Atahualpa’yı tuzağa düşürüp esir aldığı olaya ev sahipliği yapmasıdır. Bu olay, sadece İnka İmparatorluğu’nun siyasi ve askeri çöküşünün başlangıcı değil, aynı zamanda Yeni Dünya’nın İspanyol sömürgeciliği altındaki kaderinin de belirlendiği kritik bir dönüm noktasıdır. Cajamarca, günümüzde kolonyal mimarisi, zengin maden yatakları ve canlı kültürüyle dikkat çeken bir Peru şehridir.

🗺️ Coğrafya, Tarih Öncesi ve İnka Dönemi

Cajamarca, yaklaşık 2.700 metre yükseklikte, verimli bir vadide kurulmuştur. Bu konum, şehri tarih boyunca önemli bir yerleşim merkezi haline getirmiştir.

Antik Uygarlıklar

• Cajamarca Kültürü: Bölge, İnka İmparatorluğu’ndan çok önce, M.S. 200 yılından itibaren gelişen ve kendine özgü seramik sanatı ve mimarisiyle tanınan Cajamarca Kültürüne ev sahipliği yapmıştır.
• İnka Yönetimi: İnka İmparatorluğu, Pachacuti döneminde bölgeyi imparatorluğa kattı. İnkalar, burayı önemli bir yönetim ve dinlenme merkezi olarak kullandılar.
• Baños del Inca (İnka Hamamları): Şehrin yakınındaki bu doğal sıcak su kaynakları, İnka soyluları tarafından, özellikle de İmparator Atahualpa tarafından dinlenme ve tedavi amaçlı kullanılıyordu. Pizarro ile karşılaşma anında Atahualpa bu bölgede bulunuyordu.

⚔️ Tarihin Dönüm Noktası: Atahualpa’nın Tuzağa Düşürülmesi (1532)

Cajamarca Meydanı’nda yaşananlar, Pizarro’nun acımasız kurnazlığı, İspanyol askeri üstünlüğü ve İnka İmparatorluğu’nun iç kargaşası sayesinde mümkün oldu.

İç Savaşın Gölgesinde

İspanyolların bölgeye ulaşmasından kısa süre önce, İnka İmparatorluğu, Huáscar ve Atahualpa kardeşler arasındaki şiddetli bir taht savaşıyla (İnka İç Savaşı) zayıflamıştı. Atahualpa, savaşı yeni kazanmış ve Cajamarca’da dinleniyordu. Pizarro, bu iç bölünmeyi kendi avantajına kullandı.

Meydan Tuzağı

• Güç Dengesi: Pizarro, yalnızca yaklaşık 160 asker, atlar ve birkaç topa sahipti. Atahualpa ise ordusunun büyük bir kısmıyla (binlerce asker) Cajamarca yakınlarındaki kampta bulunuyordu. Atahualpa, İspanyolları bir tehdit olarak görmüyordu.
• Tuzak: Pizarro, 16 Kasım 1532’de Atahualpa’yı Cajamarca’daki ana meydana davet etti. İmparator, maiyetiyle birlikte silahsız olarak geldi. İspanyol rahip Vicente de Valverde’nin Hristiyanlığı kabul etme çağrısı reddedilince (Atahualpa İncil’i yere attı), İspanyollar önceden yerleştikleri mevzilerden ateş açarak ve kılıçlarla saldırarak paniğe neden oldu.
• Sonuç: Meydandaki paniği fırsat bilen Pizarro, Atahualpa’yı esir aldı. Bu olay, devasa İnka ordusunun merkezi komutasını anında felç etti ve İmparatorluğun kaderini belirledi.

💰 Kurtuluş Odası (Cuarto del Rescate) ve İdam

Esaret altında olan Atahualpa, serbest bırakılması karşılığında İspanyollara muazzam bir fidye teklif etti. Bu fidye, Cajamarca’nın adını tarihe altın harflerle yazdı.

• Fidye Teklifi: Atahualpa, bulunduğu odayı bir kez altınla, iki kez de gümüşle doldurmayı teklif etti. İspanyollar bu teklifi kabul etti. Fidye, İnka İmparatorluğu’nun dört bir yanından toplanan tonlarca altın ve gümüşten oluşuyordu.
• Günümüzdeki Kalıntı: Bugün Cajamarca’da, Pizarro’nun bu fidyenin toplandığına inanılan odasının (Cuarto del Rescate) bir bölümü hala ayaktadır ve turistler için önemli bir tarihi duraktır.
• İhanet: Fidye eksiksiz olarak ödendi, ancak Pizarro sözünü tutmadı. Gücünün kırılmasından ve İspanyollara karşı bir isyan çıkmasından korkan Pizarro, Atahualpa’yı 1533 yılının Temmuz ayında idam ettirdi. İmparator’un ölümü, İnka siyasi otoritesinin resmen sona erdiğini işaret ediyordu.

🏛️ Kolonyal Miras ve Günümüz Cajamarca

İnka döneminin bu önemli merkezi, İspanyol fethinden sonra bir kolonyal şehir olarak yeniden inşa edildi. Şehir, günümüzde iki ana ekonomik faaliyetiyle tanınır:

• Maden Zenginliği: Cajamarca, Peru’nun en büyük ve dünyanın en büyük altın madenlerinden biri olan Yanacocha’ya yakınlığı nedeniyle madencilik açısından büyük öneme sahiptir.
• Süt Ürünleri: Bölgenin verimli vadileri ve otlakları sayesinde Cajamarca, Peru’nun önde gelen süt ve süt ürünleri (özellikle peynir ve manjar blanco) üretim merkezlerinden biridir.
• Kültürel Canlılık: Şehir, İspanyol kolonyal mimarisinin güzel örneklerini (Catedral de Cajamarca, Iglesia de San Francisco) barındırır. Ayrıca, Peru’nun en ünlü ve canlı kültürel etkinliklerinden biri olan Cajamarca Karnavalı’na ev sahipliği yapar.

📝 Sonuç: Tarihin Kırılma Noktası

Cajamarca, sadece güzel bir dağ şehri değil, aynı zamanda insanlık tarihinin en büyük imparatorluklarından birinin talihinin belirlendiği yerdir. Francisco Pizarro’nun kurnazlığı ve Atahualpa’nın trajik sonu, Cajamarca’yı keşif, ihanet ve altınla dolu bir tarihin sessiz tanığı haline getirmiştir. Şehrin her köşesi, modern Peru’nun karmaşık kültürel ve ekonomik kimliğinin, 1532’deki o kanlı karşılaşmadan nasıl doğduğunu hatırlatmaktadır.