Boğazlar ve kanallar, çeşitli boyda deniz araçlarının geçişine elverişli su koridorlarıdır. Boğazlar, yeryüzünün doğal coğrafi oluşumlarındandır. Genel anlamda kanal, üzerinde taşıma işleri yapabilmek ya da suları başka yönlere akıtabilmek için insanlar tarafından açılan su yollarıdır. İki denizi birbirine bağlamak için açılmış kanallara «Deniz Kanalları» ya da «Okyanuslararası Kanal» adı verilir. İki veya daha fazla nehri birleştirmek ya da bir nehri taşıma işleri için elverişli duruma getirmek için yapılan kanallara da «Akarsu Kanalları» denir.
🌉 BOĞAZLAR
Yeryüzü, kara parçalarını birbirinden ayıran sayısız doğal geçitlerle yani boğazlarla doludur. Bunların birçoğu gerek deniz trafiği, gerek askeri yönden büyük bir önem taşır. İşte bunlardan bazıları:
- Bering Boğazı: Kuzey Buz Denizi ile Bering Denizi’ni birbirine bağlar. Büyük Okyanus’un Kuzey Kutbu’na açılan kapısıdır.
- Davis Boğazı: Kanada ile Grönland’ı ayıran geniş bir deniz yoludur.
- Cebelitarık Boğazı: Avrupa ve Afrika kıtalarının en çok yaklaştığı noktada bulunur. Akdeniz’e giriş ve çıkışı kontrol altında tutar.
- Çanakkale ve İstanbul Boğazları: Türkiye’nin egemenliği altındadır. Uygarlık tarihi boyunca büyük önem taşımıştır.
Boğazlar, savaşta korunması gereken stratejik noktalardır. Düşmanların denizden yapacağı hareketleri engellemek için kapatılır, dost devletlerin hareketlerini kolaylaştırır.
🚢 KANALLAR
Deniz ve akarsu kanalları, tarihin çok eski çağlarından beri yararlanılan ulaştırma yollarından biridir. Asurlular, Mısırlılar, Çinliler ve Hintlilerin daha milattan önceki çağlarda açtıkları kanallarda yelkenlileriyle dolaştıkları bilinmektedir.
- M.Ö. 500: Babil’de açılan Kral Kanalı
-
- yüzyıl: Çin’de 450 km uzunluğunda «Büyük Çin Kanalı»
- 1785: Danimarka’da 160 km uzunluğunda deniz kanalı → Kuzey Denizi ile Baltık Denizi’ni birleştirir
- 1793: ABD’de Massachusetts’te ilk kanal
- Bugün: Avrupa ve ABD’de geniş akarsu kanalı ağları
🌍 DÜNYA’NIN EN ÖNEMLİ BOĞAZLARI
| Boğaz | Devletler | Ortalama Uzunluk (km) | En Dar Yer (km) |
|---|---|---|---|
| Babülmendep | Fransız Somalisi – Aden | 17 | – |
| İstanbul | Türkiye | 34 | 0.5 |
| Çanakkale | Türkiye | 71 | 1.3 |
| Cebelitarık | İspanya – Fas | 54 | 14 |
| Malaka | Malezya – Endonezya | 720 | 56 |
🌐 DÜNYA’NIN EN ÖNEMLİ DENİZ KANALLARI
| Kanal | Devlet | Bağladığı Denizler | Uzunluk (km) | Genişlik (m) | Derinlik (m) | Yıllık Geçiş (milyon ton) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Panama | ABD | Büyük Okyanus – Atlas Okyanusu | 81 | 91–300 | 13–14 | 35 |
| Süveyş | Mısır | Akdeniz – Hint Okyanusu | 167 | 70–135 | 12–13 | 105 |
| Korint | Yunanistan | Ege Denizi – Yunan Denizi | 6 | 24.6 | 9 | 3 |
| Kiel | Batı Almanya | Kuzey Denizi – Baltık Denizi | 98 | 102 | 18.12 | 33 |