Tek hücreli mikroskobik bitkilerden (bakteriler, yosunlar) dev mamut ağacına (Sequoia) kadar bütün bitkiler; çiçek biçimleri, meyveleri, çenekleri, yumurtalıkları, kök-sap-yaprak durumları göz önüne alınarak sınıflandırılırlar. Böylece BİTKİLER ÂLEMİ‘ndeki 300.000’e yakın bitki türünden her biri kendi yerini almış olur.
Yer Fasulyesi Örneğiyle Sınıflandırma Tablosu
Şimdi bir bitkinin, örneğin **”Yer fasulyesi”**nin ait olduğu en alt gruptan yani TÜR‘den başlayıp en geniş gruba yani ÂLEM’e kadar SINIFLANDIRILMASI‘nı yapalım. Bunu bir tablo durumunda gösterirsek hem daha okunaklı hem de akılda tutulması çok daha kolay olur.
| Kategori | Yer Fasulyesi Örneği | Açıklama |
| TÜR | yer fasulyesi (nanus) | En dar sınıflandırma birimi. |
| CİNS | fasulye (Phaseolus) | Yakın türleri barındırır. |
| FAMİLYA | baklagiller (Papilionaceae) | Ortak özellikli cinslerin birleşimi. |
| TAKIM | badıçlılar (Leguminosae) | Ortak özellikli familyaların birleşimi. |
| SINIF | ikiçenekliler (Dicotyledoneae) | |
| ALT-ŞUBE | kapalıtohumlular (Angiospermae) | |
| ŞUBE | çiçekli-meyveli bitkiler (Phanerogamae) | |
| ALT-ÂLEM | yüksek bitkiler (Cormophyta) | |
| ÂLEM | bitkiler (Plantae) | En geniş sınıflandırma birimi. |
Bitkiler Âleminin Genel Sınıflandırması
| ÂLEM: BİTKİLER | ALT-ÂLEM | ŞUBE ve ALT-ŞUBE | SINIF | TAKIM | FAMİLYA | CİNS | TÜR |
| TEK HÜCRELİ BİTKİLER(Schizophyta) | Bakteriler (Bacteria) | ||||||
| Suyosunları (Cyanophyceae) | |||||||
| TALLİ BİTKİLER(Thallophyta) | Algler (Algae) | ||||||
| Cıvıkmantarlar (Myxomycetes) | |||||||
| Gerçek mantarlar (Eumycetes) | |||||||
| Likenler (Lichenes) | |||||||
| YÜKSEK BİTKİLER(Cormophyta) | Karayosunları (Bryophyta) | ||||||
| Damarlı Çiçeksizler (Pteridophyta) | |||||||
| Çiçekli – Meyveli Bitkiler (Phanerogamae) | Açıktohumlular (Gymnospermae) | ||||||
| Kapalıtohumlular (Angiospermae) | Birçenekliler (Monocotyledoneae) | ||||||
| İkiçenekliler (Dicotyledoneae) |
🌿 Bitkilerin Üç Büyük Alt-Âlemi
1. TEK HÜCRELİ BİTKİLER (Schizophyta)
- Bakteriler: Hepsi çok küçük, ancak pek güçlü mikroskoplar tarafından görülebilen bitkilerdir. Çoğu, besinlerini yapmak için kimyasal olaylardaki enerjiden yararlanır. Bakteri deyince çoğumuzun aklına hastalık gelir; ama bunların ancak pek azı tehlikeli ve asalak yaratıklardır. Bakterilerin çoğu toprakta yaşar, ölü hayvan ve bitki kalıntılarının kimyasal parçalanmasına önayak olurlar. Böylece daha basit bileşiklerine ayrılan organik cevherler, yeniden doğan bitki ve hayvanların yaşaması için önemli unsurlar olurlar.
- Suyosunları: Bunlar mavimsi yeşil yosunlardır. Klorofil taşıyan en basit bitkiler olan suyosunlarında ayrıca pigment ve bitkiye karakteristik rengini veren “phycocyanin” maddesi bulunur. Tek hücrelidirler, birbirlerine zincirleme tutunmuşlardır.
2. TALLİ BİTKİLER (Thallophyta)
- Algler: Bazı sınıflandırmalarda Algler ayrı ayrı şubelere alınır. “Diatome”ler gibi bazıları tek hücrelidirler. “Spirogyra” denilen algler ise ipliksi yapıdadırlar. İçlerinde denizyosunları gibi çok gelişmiş bir yapıya sahip olanları da vardır. Ama bunlar, suda veya nemli yerlerde yaşar. Alglerin hepsinde klorofil vardır; ancak bazılarında pigmentlerin etkisiyle yeşil renk, kırmızı, hatta kahverengine dönüşmüştür.
- Cıvıkmantarlar: Bunlar, çürümekte olan veya nemli ağaçlar üzerinde yaşarlar. Bitkinin vücudu çıplak protoplazmalardan meydana gelme bir yığındır. Bitki, tıpkı Amipler gibi hareket eder. Bazı bilginler Cıvıkmantarları bu özelliklerinden dolayı hayvanlardan saymaktadırlar.
- Gerçek mantarlar: Bitkinin gövdesi, “miçelyum” adı verilen ipliksi hücrelerin yığınından meydana gelir. Mantarların çoğu “Çürükçül bitkiler”dir, yani ölü bir hayvan veya bitki gövdesinin üzerinde yaşarlar. Bazı mantar türleri de asalaktır, gerek insanlarda gerek bitkilerde çeşitli hastalıklara yol açarlar.
- Likenler: Bunlar bir mantar ile bir algin birlikte yaşamasından meydana gelen acayip bitkisel birleşimlerdir. Biçim ve renk yönünden çok çeşitli olup dünyanın her tarafında rastlanır. Bitkilerin içinde en dayanıklıları likenlerdir. Kayalarda, kutup bölgelerinde, dağların tepelerinde yetişirler. Hatta Merih gezegeninde bile bazı liken türlerinin yaşamakta olduğu kabul edilmektedir.
3. YÜKSEK BİTKİLER (Cormophyta)
- Karayosunları: Ciğerotları (Hepaticae) ile birlikte bunlara “yüksek bitkiler”in en ilkel tipleri gözüyle bakılabilir. Karayosunlarında bitki gövdesi; yaprak, sap, hatta “emici kök” (rizoid)’ler adı verilen kökçüklere ayrılır. Bunlarda bir çeşit cinsel (eşeyli) üremeye de rastlanır. Dişi hücrelerin döllenmesi sonucu toz taneciklerine benzeyen birçok spor havaya dağılır.
- Damarlı Çiçeksizler: Eğreltiotları, kibritotları ve atkuyrukları bu şubenin en tipik örnekleridir. Sporlar, yapraklarda meydana gelir, nemli topraklarda filiz verirler. Böylece ciğerotlarına benziyen küçük “tal” (thallus)’ler meydana gelir. Bundan sonra taller üzerinde karayosunlarındakine benzer bir eşeyli üreme olur ve döllenmiş hücreden yeni bir bitki türer. Çiçekli-meyveli bitkiler, milyonlarca yıl önce yeryüzünün egemen bitkileriydi. Bugünkü kömür yataklarının çoğu bu bitkilerden meydana gelmiştir.
3.1. Çiçekli-Meyveli Bitkiler
3.1.1. Açıktohumlular (Gymnospermae)
Kozalaklı ağaçlar, köknar ağacı en tanınmış açıktohumlulardandır. Bunların tohumları genellikle bir kozalak içinde açık olup yumurtalık içinde bulunmazlar. Yani tohumları örten bir kılıf yoktur. Tohumlar, rüzgârın taşıyıp getirdiği çiçek tozları yardımıyla döllenirler (Yelseven tozlaşma).
3.1.2. Kapalıtohumlular (Angiospermae)
Tanıdığımız bitkilerin çoğu Kapalıtohumlular şubesinin bitkileridir. Bunlarda yumurta, bir yumurtalık içinde olup tohum yaprağı tarafından örtülmüşlerdir. Çiçek tozları çok defa böcekler, bazen rüzgâr ve su tarafından taşınırlar. Çiçeklerin parlak renkleri, hoş kokuları ve balözü salgılamaları, tozlaşmaya aracılık eden böcekleri çekmek için en güzel bahanelerdir.
Kapalıtohumlular iki büyük sınıfa ayrılırlar:
- Birçenekliler (Monocotyledoneae): Embriyon, çenek adı verilen bir tek tohum yaprağıyla örtülmüştür. Yaprakların damarları genellikle paraleldir. Zambaklar, orkideler ve palmiyeler bu sınıftandırlar.
- İkiçenekliler (Dicotyledoneae): Embriyonda iki tohum yaprağı vardır. İkiçenekliler en az 44 takıma ayrılırlar. Ilıman bölgelerde yetişen bütün geniş yapraklı ağaçlar bu sınıftandır. Bazı tropikal palmiye ağaçları ile hemen hemen bütün kültür bitkileri ikiçeneklidirler.
Kapalıtohumlular bugünün egemen bitkileridir.