BALIKLAR

🐟 Balıklar Sınıfı

Dünya haritasına kısaca bir göz atacak olursak yeryüzünün üçte ikisinin sularla kaplı olduğunu görürüz (360 milyon kilometrekare). Yeryüzünde bu kadar geniş bir bölgeye yayılmış olan sular, Hayvanlar Âleminin en kalabalık sınıflarından birinin, BALIKLAR SINIFI’nın yaşama ortamıdır. Kuşların yaşama ortamı nasıl atmosfer ise balıkların da canlılık eylemlerini gösterdiği ortam tuzlu ya da tatlı sulardır. Yeryüzündeki suların ortalama derinliği 4000 metredir. En derin deniz çukurları 10.000 metreyi geçer. Bugün balıkların 7000 metreye kadar olan derinliklerde yaşayabildikleribilinmektedir. Balıklar sınıfı, böcekler kadar çeşitli olmamakla birlikte Hayvanlar Âlemi’nin en ilgi çekici üyelerini içine alan zengin bir sınıftır.

✨ Balıkların Sınıflandırılması

Balıklar (Pisces), Omurgalılar (Vertebrata) dalının kıkırdaklı ve kemikli balıkları içine alan sınıfıdır. Soğukkanlıdırlar. Suda yaşarlar ve suda erimiş oksijeni solungaçları aracılığıyla solurlar. Ayakları yüzgeç biçimindegelişmiştir. Vücutları genel olarak uzunca ve iki uca doğru sivrilmiş durumda olup üzeri pullarla örtülü ya da çıplaktır. Vücudun geri ucunda genişçe bir kuyruk yüzgeci bulunur. Balıkların genellikle yüzme keseleri vardır.

Eşeyleri ayrıdır, yani erkeklik ve dişilik organları ayrı ayrı balıklardadır. Yumurtlarlar. Yumurtalarını suya bırakırlar, bunlar orada kendiliğinden döllenir (dış döllenme). Balıkların doğuran cinsleri pek azdır. Hareketleri vücut dalgalanması ya da kuyruk yüzgeci yardımıyla olur.

Bugünkü modern sınıflandırmada balıklar Tükel Ağızlılar (Teleostomi) ve Keski Solungaçlılar (Elasmobranchii) olmak üzere iki alt sınıfa ayrılırlar. (Keski Solungaçlılar alt sınıfı modern sınıflandırmalarda Kıkırdaklı Balıkların yerini almaktadır).

✨ Keski Solungaçlılar (Elasmobranchii)

İskeletleri kıkırdaktan yapılmış olup Kıkırdaklı ya da Keski Solungaçlı balıklar denir. İki takımı vardır: Köpek balıkları (Selachii) ve Tümbaşlılar (Holocephali).

Köpek Balıkları:

Gök köpek balığı boyu 7 metreye yaklaşan bir canavardır.
Harhariyas (Carcharhinus lamia) köpek balıklarının insan yiyen en müthiş türüdür. Atlas Okyanusu ve Akdeniz’de yaşar, boyu 2 metredir.
Canavar balığı (Carcharadon carcharias), gök köpek balığı (Carcharias glauca), çekiç balığı (Sphyrna zygaena), kara camgöz (Etmopterus spinax), mahmuzlu camgöz (Squales acanthias) köpek balıkları türlerindendir.
Bu takımın en karakteristik familyalarından biri de Öz kedibalığıgiller familyasıdır. Kuyruk yüzgeçleri yoktur, onun yerine kuyrukta elektrik organı vardır.
Vatoz (Raja clavata), yıldızlı vatoz (Raja asterias), tırpana (Raja batis) familyanın en ünlüleridir.
Kıvırcıksolungaçlıgiller, Testerebalığıgiller, Kelergiller, Uyuşturanbalığıgiller, Fulyabalığıgiller aynı takımın önemli familyaları arasında yer alır.
Testerebalığıgillerin örnek hayvanı olan testere balığı 7 metre boyundadır. Sadece testeresi 2 metre kadardır. Balıklara saldırarak testeresiyle parçalar. Atlas Okyanusu ve Akdeniz’de yaşamaktadır.
Torpil balığı adıyla da anılan Uyuşturan balık (Uyuşturanbalığıgillerin örnek hayvanı) kuma gömülür. Kuyruğu insana çarpınca uyuşturur. Akdeniz’de ve okyanuslarda rastlanır.

Tüm Başlılar:

Kıkırdaklı balıkların bu takımı küçük bir gruptur.
En önemli familyası Denizkedisigiller (Chimaerideae)’dir.

✨ Tükel Ağızlılar (Teleostomi) – Kemikli Balıklar (Teleostei)

Tükel ağızlılar alt sınıfının en büyük takımıdır. İskeletleri tüm olarak kemikleşmiş balıklardır. Pulları ktenoyid ya da sikloyid tipidir. Kemikler bazen plaklarla da örtülüdür. Yanlarda dörder solungaçları vardır. Dikenliyüzgeçliler, Yumuşakyüzgeçliler, Kemikdesteklikeseliler, Tek Omuzlular, Karınları Yüzgeçsizler, Dikensizler, Benzemes Omuzlular, Kefaller, Çengelçeneliler, Geri Kemikli Omuzlular, Ayakçıklılar bu ünlü takımın alt takımlarıdır.

Önemli Alt Takımlar ve Familyalar:

USKUMRUGİLLER (Scombridae): Dikenliyüzgeçliler alt takımının bir familyasıdır. Biçim ve renkleri çok zarif balıklardır. Çoğunlukla pulları yoktur. Bazıları göç eder, sürülerle dolaşırlar. Yırtıcı balıklardır. Uskumru (Scomber), kolyoz (S. colias), torik (Sarda sarda), istavrit (Trachurus trachurus), ton balığı (Tynnus vulgaris), kızıl orkinoz (Orchynus thynnus) karakteristik türleridir.
LEVREKGİLLER (Percidae): Kuzey yarımküresinde yaşayan ve 90 kadar türü olan bir familyadır (Dikenliyüzgeçliler). Tatlı su levreği (Perca fluviatilis), uzun levrek (Lucioperca sandra), platika (Acerina cernua), güneş balığı (Lepomis auritus) iyi bilinen türleridir.
YAN YÜZERGİLLER (Pleuronectidae): Dikenliyüzgeçlilerdendir. Yavru iken simetrik bir yapıya sahiptir. Büyüdükçe gözlerin yeri değişir. Kuma gömülünce gözler yukarıda kalır. Renkleri bulundukları yere göre değişir. 100 kadar türü vardır. Kalkan balığı (Rhombus maximus), dil balığı (Solea vulgaris), köpek dili (Pleuronectes cynoglossus), yaldızlı pisi balığı (P. platessa), pisi balığı (Limanda limanda), dere pisisi (L. flesus) ünlü türleridir.
KIRLANGIÇBALIĞIGİLLER (Triglidae): Dikenliyüzgeçliler alt takımının familyasıdır. Uçar gibi yüzerler. Kırlangıç balığı (Trigla hirundo), mazak (T. lineata), öksüz balığı (T. lyra), uçar balık (Cephalacanthus volitans)aynı familyadandır.
İZMARİTGİLLER (Sparidae): Dikenliyüzgeçlilerdendir. Etçil ve otçuldurlar. İzmarit (Maena vulgaris) ve mercan balığı (Pagrus pagrus) iyi bilinen türleridir.
HAMSİGİLLER (Clupeidae): Yumuşakyüzgeçlilerdendir. Vücutları yandan basık, kuyrukları çatallıdır. Yan çizgileri yoktur. Sırtları mavi yeşil, karınları ak olur. Hamsi (Engraulis eucrasicholus), ringa balığı (Clupea harengus), çaça balığı (C. sprattus), tirsi balığı (Alosa alosa), sardalya (Sardina pilchardus) türleri pek tanınmıştır.
ALABALIKGİLLER (Salmonidae): Yumuşak yüzgeçlidirler. Uzun vücutlu ve küçük pulludurlar. Yan yüzgeçleri karakteristiktir. Yumurtlamak için tatlı sulara geçerler. Deniz alası (Salmo trutta), som balığı (Salmo salar), Avrupa alabalığı (S. trutta var fario), Anadolu alabalığı (S. trutta var macrostigma), dere alabalığı (S. fontinalis), göl alası (S. lacustris), gölge balığı (Thymallus thymallus) en yaygın türleridir.
SAZANGİLLER (Cyprinidae): Kemikdesteklikeselilerdendir. Tatlı su balıklarıdır. Otçuldurlar. Dişleri yoktur, sakallıdırlar. Çok çeşitleri vardır, bazıları süs balığıdır. Sazan (Cyprinus carpio), çapak balığı (Abramis brama), çamçak (Leuciscus rutilus), kızılkanat (Scardinius erythrophtalmus), bıyıklı balık (Barbus barbus), havuz balığı (Carassius auratus) iyi bilinirler.
YAYINBALIĞIGİLLER (Siluridae): Kemikdesteklikeselilerdendir. Bunlar uzun vücutlu ve pulsuz balıklardır. Ağız çevresinde bıyıkları vardır. Tatlı sularda yaşarlar. Yayın (Silurus glanis), köpek yayını (Amurus nebulosus), zırhlı yayın (Callichtis asper), elektrikli yayın (Malopterus electricus) türleri yaygındır.
DENİZİĞNESİGİLLER (Syngnathidae): Geri kemikli omuzlular alt takımındandır. Vücutları kemik pullarla örtülüdür. Ağızları boru biçimindedir. Sıcak denizlerde yaşarlar. Deniz iğnesi (Syngnathus acus), yılan iğnesi (S. ophidian), deniz atı (Hippocampus hippocampus) iyi bilinen türlerdir.
MEZGİTGİLLER (Cadidae): Dikensizler alt takımındandır. Dünyada en çok yenilen ve sevilen balıklardır. 60 kadar türü vardır. Çoğu tatlı sularda yaşar. Ağızları büyük, vücutları uzundur. Bıyıkları vardır. Mezgit (Gadus merlangus), gelincik (Motella tricirrate), barlam (Merluccius merluccius) başlıca türleridir.
YILANBALIĞIGİLLER (Anguillidae): Karınları yüzgeçsizler alt takımındandır. Vücutları yılan biçimlidir. Yumurtlamak için denizlere geçerler. Çoğu pulsuzdur. Larvalar olgunlaşınca tatlı sulara dönerler. Yenebilirler. Yılan balığı (Anguilla anguilla) en iyi bilinen türüdür.
DÖRTDİŞLİGİLLER (Tetrodontidae): Çengelçeneliler alt takımındandır. Derileri sert ya da dikenlidir. Yüzme keselerini şişirerek su üstünde dururlar. Etleri zehirlidir. Tropikal ve sıcak denizlerde, bazıları tatlı sularda yaşar. İyi bilinen türleri: Dörtdişli balık (Tetrodon lagocephalus), fahaka (Ovoides fahaka)’dır.
KİRPİ BALIĞIGİLLER (Diodontidae): Aynı alt takımdan olan bu familya balıkları iki dişlidirler. Sırtlarında hareketli dikenler vardır. Etleri zehirlidir. Tropikal denizlerde yaşarlar. Kirpi balığı (Diodon hystrix) en iyi bilinen türüdür.

✨ Tükel Ağızlıların Diğer Takımları

Tükel Ağızlılar alt sınıfında Kemikli Balıklar takımından başka birçok takıma daha rastlıyoruz:

Akciğerli Balıklar (Dipnoi)
Saçak Yüzgeçliler (Crossoptreygii)
Mersin Balıkları (Chondrestei)
Eşkenar Pullular (Rhombogonoidea)
Yuvarlak Pullular (Cyclogonoidea)