Bugün dünyanın çeşitli bölgelerinde balık avı için kullanılan değişik biçimde kayık, motor ve gemiler vardır. Bunların arasında ilkel teknelerden en modern balıkçı gemilerine kadar her çeşidine rastlamak mümkündür.
Sofrada önünüze konan balığı iştahla yerken, her yıl ne kadar balık tutulduğunu hiç düşünür müsünüz? Tabiatın bize sunduğu en değerli besinlerden biri olan balıkların, tatlı ve tuzlu sularda yaşayan binlerce türü vardır. Bugün, bütün dünyanın deniz, göl ve nehirlerinde 32 milyon tondan fazla balık yakalanır. Bundan ayrı olarak, her yıl 50.000 balina da avlanır.
Türkiye’de Balıkçılık
Türkiye suları balık yönünden çok zengindir. Denizlerimizde her yıl ortalama 110.000 ton balık avlanır. Kara sularımızda avlanan balıkların çoğu (üçte ikisi) Boğazlar ve Marmara’dan çıkar. Geri kalan üçte biri de Karadeniz ve Akdeniz’de yakalanır.
Tatlısu balıkçılığı yönünden en önemli göllerimiz: Manyas, Eber, Akşehir, Beyşehir, Bafra, Ulubat (Apolyont), Seydişehir ve Amik’tir. Bu göllerde avlanan balık yılda 400 tonu bulur.
En Çok Avlanan Balıklar
Türkiye sularında avlanan balıkların en önemlileri:
- Lüfer, kalkan, kefal, levrek, izmarit, istavrit, kırlangıç, pisi, tekir, mercan, barbunya, sinarit
- Dış pazarlarda alıcısı çok bulunan: uskumru, sardalya, kolyos, palamut, torik, kılıç ve ton balığı (orkinos)
Göl ve nehirlerimizde avlanan balıklar arasında:
- Alabalık, kızılkanat, tatlısu levreği, yayın, yeşil sazan, tatlısu kefalı, inci balığı ve dere kayası
Genellikle Gelibolu’da çıkan sardalya balıkları konserve yapımında kullanılır. Ton balığından yapılan konserveler de çok aranır. Balıkların taze olarak saklanması için kıyı şehirlerimizde ve tüketim merkezlerinde soğuk hava depoları kurulmuştur.
Türk Balıkçılarının Avlanma Araçları
Yurdumuzda “kıyı balıkçılığı” uygulanır. Balıkçılarımız, çoklukla 5–6 tonluk “gırgır kayığı” kullanırlar. Beş ya da altı çift kürekle çekilen bu kayıkları, 15–20 tonluk “balıkçı motorları” yedeklerine alarak av alanına götürürler.
Daha küçük balıkçı kayıkları arasında üç çifte kürekle çekilen “kancabaş” ve “ateş kayığı” çok yaygındır.
Yurdumuz balıkçıları iki biçimde balık avlarlar: ağ ve olta ile. Zıpkınla balık avlama yaygın olmamakla birlikte, kılıç avında arasıra kullanılır.
Balık ağları içinde:
- “Gırgır ağı”: deniz yüzeyine yakın yüzen balıklar için
- “Irgıp ağı”: dip balıklarının avlanmasında
Bunlardan ayrı olarak:
- “Yeldirme ağı”
- “İskorçila ağı”
- “Alamana ağı”
Tatlısu balıkçılığında “serpme” kullanılır.
Oltaların da ayrı ayrı özellikleri olan cinsleri vardır. Bunlardan “paraketa” ve “çapari” en yaygınıdır.
Balıkçılarımız ağ ve oltalardan ayrı olarak:
- Istakoz avında sepet
- Karides avında kepçe
kullanırlar.
Balıkçılarımız “dalyan”dan da geniş ölçüde yararlanırlar. Dalyan, kıyıya yakın sığ sularda, deniz tabanına çakılan kazıkların aralarına gerilen ağlarla yapılır. Bunlar dikdörtgen biçimindedir. “Çubuk dalyanı”, “şira dalyanı” ve “ağlı dalyan” gibi çeşitleri vardır.
Açık Deniz Balıkçılığı
Büyük ve modern balıkçı gemileri, Atlas Okyanusu ve Büyük Okyanus’ta Arktika ve Antarktika sularında yapılan açık deniz balık avlarında kullanılır. Aylarca süren bu büyük avlarda, tutulan balıkları taze olarak saklamak belli başlı problemdir. Bundan ötürü modern balıkçı gemilerinde konserve yapabilecek makinelerle soğuk hava depoları bulunur. Av için gereken birçok âletin de bulunduğu bu gemiler, balıkçıların bütün ihtiyaçlarını karşılayacak biçimde yapılmışlardır.
Balık Avlama Usulleri
- Zıpkınla av: Türkiye, Avrupa, Çin, Hindistan, Malaya, Grönland’da uygulanır.
- Işıkla av: Türkiye’de lüfer avında “lüks” lambalarıyla yapılır.
- Dalyanla av: Afrika nehirlerinde, Çin ve Malaya’da dalyan çitleriyle yapılır.
- Fosforlu olta: Bazı ülkelerde deniz içinde parlayan fosfor, balıkları yeme çeker.
Sularımızda Yaşayan Balıkların Özellikleri
Sularımızdaki balıklar üçe ayrılır:
- Yerli balıklar: Tekir, levrek, barbunya, hani, kırlangıç
- Geçici balıklar: Göç edenler, yumurtlamak için tatlı sulara girip sonra denize dönenler
- Gezici balıklar: Mersin, ringa, levrek gibi türler