Akrep Hakkında Merak Edilenler
Çevresini ateşle sarılmış görünce iğnesini gövdesine döndürerek kendini sokup öldürdüğü doğru mudur? Sokması insanı öldürebilir mi? Dişisinin erkeğini ve yavrularını yediği doğru mudur?
Bu üç sorudan birincisine hayır, öbür ikisine evet diyebiliriz:
- Bu küçük hayvan kendini öldürmeyi aklından bile geçirmez.
- Olağanüstü durumlarda sokması bir insanı öldürebilir.
- Gerçekten, çiftleştikten sonra dişisi erkeğini ve uzakta durmadıkları zaman yavrularını da yer.
Akrep (Scorpionidea)
Akrep, örümceklerle birlikte örümceğimsiler (Arachnoidea) sınıfının başlıca temsilcisidir. Onların fakir bir akrabası olan böğler (Solifugae) ve keneler (Acarina) da bu sınıfa ait öbür iki takımıdır.
Örümceğimsilerin Genel Özellikleri
Örümceğimsiler, kabuklular (Crustacea), çokbacaklılar (Myriopoda), böcekler (Insecta) ile birlikte geniş eklembacaklılar (Arthropoda) dalının, gerçek başlıca eklembacaklılar (Euarthropoda) alt dalını meydana getirirler.
Örümceğimsiler şu özellikler yönünden ilkel eklembacaklılar (Malacopoda) dalından ayrılırlar:
- Baş ve göğüs kaynaşmıştır. Bu bölüme başlı-göğüs (Sefalotoraks) denir.
- Eklemli bacakları vardır. Vücut bölüt sınırları dıştan bellidir. Kasları çizgili tip olup bölütlerde gruplar durumundadır.
- Solunum, trakea (trachea) denilen özel solunum kanalları ile olur.
Sinir Sistemi
Karın zinciri durumunda vücutlarının karın bölgesi boyunca uzanır. “İp merdiveni sinir sistemi” denen bu sinir sistemi tipi, bir başlı-göğüs sinir düğümü ile her bölütte bir çift olarak tekrarlanan ard karın ganglionlarının merdiven gibi dizilmiş olmasıyla meydana gelir.
Duyu Organları
Akrebin başlı-göğüsü üstünde iki gözü, gene bu bölümün yanlarında basit orta gözcükleri vardır. Ama onun gerçek duyu organları, duyu ayakları üzerinde ve düzenli bir biçimde bulunan iğne kıllardır. Bu kıllar dokunma görevini yaparlar. Kılların hava titreşimlerini kapma yoluyla kulak görevini de yaptıkları sanılmaktadır.
Korunma ve Saldırma Organları
Kendi büyüklüğündeki hayvanların saldırılarına uğramadıkça akrep iğnesini kullanmaz. Beslendiği böcekleri duyu ayaklarındaki kıskaçlarıyla yakalar. Ancak düşmanı kendinden çok güçlüyse zehirine başvurur. Ard karının ucunda iki zehir bezi vardır. Zehir iğnesinin yanındaki iki delikten çıkar. Akrebin zehri gerçekten çok etkilidir. KÜRAR (vahşilerin oklarına sürdükleri zehirli bitki) gibidir ve soktuğu canlıların sinir merkezlerini felce uğratır. Ekvator bölgesinde bulunan ve 10 cm uzunluktaki büyük akreplerin sokması, insanların da ölümüne sebep olur.
Akrep Nasıl Yaşar? Yaşadığı Bölgeler
Akrep, ıssız yerlerde yaşayan ve yiyecek aramak için geceleri dolaşan bir hayvandır. Gündüz güneş sıcağından kaçmak için taşlar arasına sığınır. Ard karını kalkık durumda eklemli bacaklarıyla çabuk hareket eder.
Akrepler çoğunlukla çöllerde yaşarlar. Tropikal ormanlarda yaşayan bazı cins ve türleri de vardır. Orta Avrupa’da akrebe pek rastlanmaz. Akdeniz kıyılarında ve yurdumuzun birçok bölgesinde, çoğunlukla güneydoğu illerinde yaygındır.
Akreplerin Cins ve Türleri
Akreplerin iki cinsi, sarı akrep (Buthus) ve kara akrep (Scorpio maurus) iyi bilinir. Üçüncü bir cins olan Pandinus’a az rastlanır.
- Kara akreplerin uzunlukları 5–6 cm arasındadır. Türleri arasında bulunanlar şunlardır:
- İtalyan akrebi (Euscorpius italicus): Kuzey ve Orta İtalya’da, Çorlu, Kocaeli ve Karadeniz bölgelerinde yaşar.
- Karpat akrebi (Euscorpius carpathicus): Karpatlar’da ve Sinop’ta rastlanır.
- Euscorpius flavicaudis: Tiren Denizi’nin Liguria’dan Campania’ya kadar olan kıyılarındaki adalarda yaşar.
- Germen akrebi (Euscorpius germanus): Alp Dağlarının her tarafında yaygındır.
- Sarı akrepler: En zehirli olanlar bu cins akreplerdir. Uzunlukları 8–10 cm’i bulur. Türleri arasında bulunanlar şunlardır:
- Avrupa akrebi (Buthus occitanus): Boyu 8 cm’e ulaşır. Akdeniz’in güney, doğu ve kuzeydoğu kıyılarında bulunur.
- Avustralya akrebi (Buthus australis): Aşağı yukarı 10 cm boyundadır. Kuzey Afrika’da yaşar ve sokması ölüme sebep olabilir.
- Pandinus: Bu cins akrebin çok iri türlerine rastlanır. Afrika’nın Ekvator bölgesinde yaşayan Tropik Afrika akrebi (Pandinus imperator) 18 cm boyundadır.
Örümcekler
Örümcekler (Araneida) takımının çok değişik biçim, boy ve renkteki cinslerinin 22.000 türü vardır.
- Ev örümceği (Tegenaria domestica): Evlerde odaların ve loş bölümlerin köşesinde ağ yapan bir cinstir.
- Kuş örümceği (Avicularia avicularia): Tüylü ve en büyük örümcektir. Bacaklarıyla birlikte 8–9 cm’den 20 cm’e kadar olanlarına rastlanır. Güney Amerika’da yaşarlar.
- İtalyan malmignati (Latrodectes tredecimguttatus): 1 cm boyundadır. İtalya’da bulunan tek örümcek cinsidir. Toskana bölgesinde yaygındır. Isırması insan ve hayvanlarda sancı yapar ama bu uzun sürmez.
- İtalyan örümceği (Lycosa tarentula): Avcı bir örümcektir. Gündüzleri oyuklara saklanır, geceleri korkunç bir böcek avcısı olur. Isırması sancı verir.
- Mahzen örümceği (Segestria fiorentina): Duvar yarıklarında, kayalık yerlerdeki deliklerde, ağaç oyuklarında ağlarını dışarı doğru açık ve ipek gibi borular biçimindeki sık ağlarıyla kurar.
- Su örümceği (Argyroneta aquatica): Soluk almak için vücudunu kaplayan kıllarda tuttuğu hava küreciklerinden yararlanma yoluyla suda yaşayabilen tek örümcek cinsidir.
- Kara dul (Latrodectes mactans): En zehirli örümcek türlerinden biridir. İnsanı ısırıp öldürebilir. Çiftleştikten sonra erkeğini yediği için “Kara dul” ismiyle anılır.
Keneler
Örümceğimsigillerin üçüncü takımı keneler (Acarina)’dır. Bunların hemen hepsi hayvanların dış asalaklarıdır. Bazısı suda yaşar. Bazısı da bitkiler üzerinde bulunur ve mazıları (ur gibi şişkinlik) yapar.
Kenelerin çoğu asalakları oldukları hayvanların kanlarını emerek pislikle veya insan cildini kirleten organik artıklarla beslenirler.
- Kene (Ixodes ricinus): Hayvanların derileri üzerine yapışmış ve onların kanlarını emerek yaşayan türdür. 4 mm olan dişi bir kene kan emdikten sonra 12 mm’ye kadar şişer.
- Uyuz böceği (Sarcoptes