Coğrafik çalışmalar için en uygun alanlardan biri Akdeniz’dir. Akdeniz sularının yüzeyi genellikle yüksek bir ısıya sahiptir. Yazın, meridional tirenin denizinde ve Yunan denizinde suyun yüzey sıcaklığı 25 santigrat dereceye ulaşır. 400–500 metre derinliklerde ise daha tuzlu ve ağır sular, yüzeydeki hafif ve az tuzlu sularla karşıt akıntı oluşturur.
Bizim Akdeniz adını verdiğimiz saha Avrupa’da “Mediterranean” olarak bilinir. Bu kelimenin anlamı Latince’de bulunur: “medius” ortada ve “terraneus” toprak anlamına gelir. Bu nedenle toprak ve karaların ortasında bulunan deniz anlamında “Mediterrain” tabiri kullanılır. Tabiatıyla karaların ortasında bulunan bütün denizlere “Mediterrain” denilebilir. Örnek olarak Arktik’teki Kuzey Buz Denizi’ni, Meksika Körfezi’ni, Baltık Denizi’ni, Kızıldeniz’i ve benzerlerini sayabiliriz.
Gerek yurdumuzun gerek bazı Avrupa devletlerinin sınırlandırdığı Akdeniz ise bunların içinde en önemli yeri tutar. Başlığımız bir kelime oyununa benzemekle beraber bir gerçeği tanımlar. Zira evvelce de değindiğimiz gibi Akdeniz “Mediterrain”ler arasında en büyüğüdür. En fazla karanın çevrelemiş olduğu Akdeniz, okyanuslara irtibat sağlayan bir özelliğe sahiptir.
Akdeniz, Afrika, Asya ve Avrupa kıtaları arasında oldukça karışık kıyılarıyla çok geniş olmamakla birlikte büyük bir körfez gibidir. Atlas Okyanusu’nun tek körfezi olarak üç kıtaya hâkimdir. Tabii tek bir giriş kapısı vardır: Cebelitarık Boğazı. 15 km uzunluğundaki bu kanal genellikle ortalama 500 metre derinliğindedir. Bu nedenle Atlas Okyanusu’nun derin suları Akdeniz’inkilere karışmayıp sadece yüzeydeki sular karışır. Bu memnuniyet verici bir durumdur. Zira okyanusun derin ve soğuk suları Akdeniz’e giremez. Bunun sonucu olarak da ılıman Akdeniz ikliminde Hindistan’dan bile daha çok limon, portakal ve incir gibi sıcak iklim ürünleri elde edilir.
Kapalı bir havuz olmasına rağmen Akdeniz’de oldukça önemli derinliklere de rastlanır. Hemen hemen Kuzey Atlantik’in derinliklerine ulaştığı yerleri vardır. Yunanistan’ın güneyindeki Matapan çukuru 4925 metreyi bulur. Yine bu civardaki iki çukurda 3000 metreden fazla derinlik vardır. Karadeniz’de ise en derin bölge 2244 metredir.
Akdeniz, suları bakımından tetkiklere konu olacak çok zengin özelliklere sahiptir. Zamanımızın en tanınmış oseanografı Alman Albert Defant’a göre: Akdeniz, oldukça büyük bir buharlaşma gösterir. Ortalama olarak saniyede 116.000 metreküp su buharlaşmaktadır. Tabiatıyla bu su kaybı çeşitli olanaklarla yeniden kazanılmaktadır. Bu kayıp ve kazanç oldukça ilginç bir denge bulma olayıdır.
Akdeniz’in saniyede kaybettiği 116.000 metreküp suyun dengesini sağlamak için yararlandığı en büyük imkân akarsulardır. Nil Nehri’nin dışında Akdeniz’e başka büyük bir akarsu dökülmez. Biz her yıl Nil’in uzun bir süre yatağından taştığını ve çevresindeki toprakları suladığını biliyoruz. Ebro, Rodano ve Po gibi nehirler kendilerine has bir önem taşırlar. Toplam olarak bunların taşıdığı suyun ölçüsü takriben saniyede 7300 metreküptür. Akdeniz’de bol olmayan yağışlardan elde edilen su miktarı ise saniyede 31000 metreküptür. Böylece toplam saniyede 38300 metreküp eder. Bu hesap sonucunda saniyede 75–77 bin metreküp olan buharlaşma karşılanamaz. Büyük bir açık ortaya çıkar. Bu açığı yalnız öbür denizlerin suları kapayabilir.
Süveyş’in taşıdığı su pek önemli değildir; hatta yılın bazı zamanlarında Akdeniz, Kızıldeniz’i sularıyla beslemektedir. Çok az buharlaşmaya uğrayan ve Tuna, Don gibi iki büyük akarsuyu alan Karadeniz ise Akdeniz’in tersine yüksek seviyede su bolluğu gösterir ve bu yüzden Akdeniz’e saniyede 6000 metreküp su boşaltır. Fakat bu miktar gerekeni yine karşılayamaz. Buna rağmen Akdeniz’in suyu azalmaz çünkü bu büyük iç denizin Cebelitarık gibi bir yardımcısı vardır. Bu boğazdan Akdeniz’e saniyede 70.000 metreküp su akmaktadır. Buharlaşan suyun takriben üçte ikisini teşkil eden bu dolan su miktarıyla, aşağı yukarı buharlaşan suyu karşılayabilecek olan bir toplama ulaşılmaktadır: saniyede 115.000 metreküp. Geriye kalan küçük açığı ise deniz altı su kaynaklarıyla küçük nehirlerin suları kapatırlar.
Akdeniz’in Bütün Özellikleri
- Azami uzunluk: 3860 km
- Azami genişlik: 1800 km
- Ortalama genişlik: 700 km
- Deniz yüzeyinin toplam alanı: 2.566.000 km²
- Batı kısmı: 821.000 km²
- Doğu kısmı: 1.363.000 km²
- Kıyı uzunluğu: 12.700 km
- Azami derinlik:
- Batı kısmında: 3840 m
- Doğu kısmında: 4925 m
- Ortalama derinlik: 1430 m
- Suların hacmi: 4.251.955 km³
- Ortalama tuzluluk derecesi: %37