Çinkoyu kim ne zaman keşfetti?
Eskiler Çinko’yu hiçbir zaman tek başına kullanamadılar. Onun ancak bakır ve kalaylı alaşımlarından yararlanabildiler. Çinkoyu ilk keşfedenin 13’üncü yüzyılda Büyük Albert adlı bir Dominik’li olduğu söylenir. Ama çinkonun özelliklerini ilk defa olarak kesinlikle ortaya koyan ve ona ismini veren, 16’ncı yüzyılda yaşamış olan Paracelsius adındaki İsviçre’li ünlü tabiat bilginidir.
Bu metalin endüstride aranan bir gereç durumuna gelmesi için 18’inci vüzyıla kadar beklemek gerekti. Bugün çinko, tekniğin çok çeşitli alanlarında geniş ölçüde uygulandığından günlük hayatımızda sık sık karşılaştığımız ve en iyi tanıdığımız metallerden biri durumuna gelmiştir.
Çinko nasıl elde edilir?
 |
| Saf bir çinko madeni |
Çinko’yu minerallerinden ayırmak için uygulanan metodların en eskisi termik metoddur. Buna kuru metod adı verilir. Dony adında Liege’li (Belçika) bir papazın bulduğu bu metodun kapsadığı bellibaşlı işlemler şunlardır:
1- Çinko yönünden en zengin mineral olan Blende 900 dereceye kadar ısıtılır. Bu ısıtma, havanın etkisi altında özel bir fırında yapılır. Isıtma sırasında çinko oksid ve kükürtlü gazlar elde edilir. Bu gazlardan endüstride sülfürik asid elda etmek için ayrıca yararlanılır.
2- Elde edilen çinko oksid 1000- 1250 dereceye kadar ısıtılarak kömür aracılığıyla içindeki oksijeni alınır. Bu sırada çinko buhar durumunda serbest olarak açığa çıkar. Çünkü çinko daha 920 derece civarında kaynamaya başlamıştır.
3- Elde edilen çinko buharları bir yoğutmaç yani buharları yoğunlaştırıcı bir cihazın içinden geçirilir: Buhar burada soğuyarak sıvılaşır (yoğunlaşır). Yoğutmacın çıkış yerinde bir odacık vardır. Sıvı durumundaki çinko soğumaya devam ederek katılaşır ve toz tanecikleri durumunda bu odacıkta toplanır. Oksijenini vermemiş olan çinko oksid tozları da burada birikir. Bu karışımdaki arı çinko miktarı % 99’u bulur.
Çinko elde edilişinde en modern metod elektrolizdir. Buna yaş metod adı da verilir. Metod, sülfürik asidin çinko oksidi etkilemesi ve elde edilen çinko sülfat eriyiği içinden elektrik akımı geçirilmesi işlemine dayanmaktadır. Akım etkisiyle çinko sülfat ayrışır ve arı çinko, elektroliz kabı içindeki negatif elektrod üzerinde toplanır. Elde edilen çinko % 99,99 arıdır. Bir ton çinko elde etmek için harcanan elektrik enerjisi ise dört bin kilovvat saati bulur.
Çinko nerelerde kullanılır?
Çinko’nun uygulanma alanları pek çoktur. Hava şartlarından pek etkilenmediği için genellikle evlerin saçaklarında, çatı kaplamalarında kullanılır. Demirin paslanmasını önlemek için üzerine bir çinko tabakası geçirilir. Bu, elektroliz kabı içindeki ergimiş çinkodan elektrik akımı geçirmekle yapılır. bu işleme galvanizleme denir.
Ayrı olarak çeşitli alaşımlarda da kullanılır: Pirinç (bakır-çinko alaşımı) işlenmesi çok kolay bir alaşımdır. Alman gümüşü (bakır – çinko – nikel) pergel ve müzik âletleri yapımında kullanılır. Nikelin adı da verilir. Zamak (çinko – alüminyum – magnezyum – bakır) döküm eşyası yapımında yararlanılır. Özel bazı tunç (bakır – kalay-çinko) alaşımları en çok kullanılan çinko alaşımları arasında yer alır.
Çinkonun simgesi nedir? Çinko ne renktir?
Çinkonun simgesi “Zn” dir. Rengi mavisi beyaz ve parlaktır. Özgül ağırlığı 6.9 gr / cm3 olan çinkonun yoğunluğu 7’dir. Çinko 420 derecede ergir 920 derecede kaynar, çinko ısıyı ileten bir madendir.